İran İslam Cumhuriyeti'nde eğitim sistemi 1979 yılında İslam Devrimi'nden sonra devrimin ilke ve idealleri doğrultusunda yeniden yapılandırılmıştır. Eğitim hakkı anayasal olarak güvence altına alınmış, eğitim-öğretim faaliyetlerinin Farsça olacağı anayasada ilan edilmekle beraber ana dilini öğrenme hakkı vatandaşlara tanınmıştır. Eğitim, devlet okullarında ücretsiz olmuş ve İslam Devrimi'nden sonra bir okullaşma hamlesi başlatılmıştır.
İran'da eğitim sisteminin temel hedefleri ise aşağıdaki maddelerde belirtilmiştir:
1. Allah'a inanan çocuklar yetiştirmek
2. Sosyal bir eğitim sistemi sağlamak
3. Eğitim sisteminde ailelerin rolünü arttırmak
4. Eğitim sisteminin verimliliğini yükseltmek
5. Ülkede ve İslam coğrafyasında yüksek eğitim standartlarına ulaşmak
İran'da okulların yüzde 80 ile 85'i devlet okulları ve özel okullardan oluşmaktadır. Geri kalan kurumlar ise muhtelif eğitim organları kategorisinde yer almaktadır.
İran'daki Okul Türleri
İran'da okulların yüzde 80 ile 85'i devlet okulları ve özel okullardan oluşmaktadır. Geri kalan kurumlar ise muhtelif eğitim organları kategorisinde yer almaktadır. Ülkedeki okullardan bazıları aşağıdaki gibidir:
1. Devlet Okulları
Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi İran'da da devlet okullarına kayıt yaptırmak ücretsizdir. Devlet okulların öğretmenleri çoğunlukla Farhangiyan Üniversitesi [Eğitim-Öğretim Bakanlığına bağlı öğretmen yetiştiren ihtisas üniversitedir.] mezunlarıdır ve genellikle lisans diplomasına sahiplerdir. Bu öğretmenlerden ön lisans mezunu olanların eğitimleri zaman içerisinde üniversite aracılığıyla tamamlanmıştır. Bu okullar, tek vardiyalı ve çift vardiyalı (sabahçı ve öğlenci) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır..
2. Özel Okullar
Özel okullar ücretli okullar olup üçe ayrılır. Birincisi devlet okulları seviyesindeki özel okullardır ikincisi iki dilli okullar ve üçüncüsü "International" olarak adlandırılan çok dilli okullardır. Özel okullardaki öğretmenlerinin Ferhengiyan Üniversitesi mezunu olması şart değildir ve genellikle anlaşmalı olarak 9 aylık görev yaparlar. Özel okullar mevzuat açısından Eğitim-Öğretim Bakanlığına bağlı olup denetime tabidir. İki dilli ve çok dilli özel okullar yüksek ücret almakla beraber bir eğitim kalitesine sahiptir. Eğitim-Öğretim Bakanlığının "International" statüsünde okulu bulunmakla beraber Tahran'da mukim 14 adet büyükelçiliğinde kendi vatandaşları için okulu bulunmaktadır.
3. Örnek Devlet Okulları
Bu okullara girebilmek için son sınıfın ortalama puanı kıstas alınır ve sınav yapılır bu sonuçlara göre en yüksek puanı kazanan öğrenciler bu okullarda okumaya hak kazanır. Bu okullardaki öğretmenler de devlet okulları olduğu için bakanlık tarafından görevlendirilirler. Türkiye'deki fen liselerinin muadilidir. Okullardaki öğrenciler uluslararası olimpiyatlara hazırlanır ve sayısal ağırlıklı bir ders programı takip edilir.
4. Üstün Zekalılar Okulları
Bu okullar sadece 7. ve 10. sınıflara kayıt yapmaktadırlar. Okula girme şartı ise akademik bir sınava girmek ve zekâ sınavını da kazanmaktır. Bu okullarda okuyan öğrenciler, çeşitli kriterlere göre üstün zekalı öğrenciler olarak tavsif edilen bireylerdir. Bu okullarda ders kitapları dışında da birçok kitap okunmaktadır. Eğitim tamamen ücretsizdir ve öğrencilere çeşitli sosyal imkanlar da sunulmaktadır.
5. Denklik Okulları
Bu okullar, yurt dışında okuyup İran'a yeni gelen İranlı öğrencilerin yeni sisteme alışmalarını sağlamaktadır. Bu gruptaki okullar şayet öğrencinin Farsça eksiği varsa tamamlamaktadır. Geçiş aşamasındaki bu okullarda gerekli süreyi geçirdikten sonra öğrenci eğitim sistemindeki diğer okullara girmektedir. Ayrıca bu okullar öğrencilere sorumlu oldukları konulardan sınav yaparak denklik belgesi de vermektedir.
6. İran'ın Yurt Dışındaki Okulları
Yurt dışındaki İranlılar için faaliyet gösteren okullar dünyanın birçok ülkesinde bulunmaktadır. Öğretmenlerin bir kısmı Tahran'dan sınav yoluyla Eğitim-Öğretim Bakanlığından gönderilmekte bir kısmı da adına yerelden istihdam edilmektedir. Bu okullara İranlılar kayıt yaptırmaktadır ve eğitim içerikleri İran'daki okullara oldukça yakındır. Dünya genelinde İran'ın 39 ülkede 76 okulu bulunmaktadır. Örneğin İran'ın İstanbul ve Ankara'da birer okulu yer almaktadır.
İran Eğitim Sisteminde öğrenci değerlendirmesi, ilkokulda öğrencilerin öğretmen aracılığıyla yapılan Nitel Puanlama ile yapılıyorken, ortaokul ve lise dönemlerindeki yıl sonu sınavlarına dayanır. Ortaöğretim, lise ve üniversite dönemlerinde değerlendirme "0-20" puan aralığında yapılır. Sınavı geçebilmek için en az 10 puan alınması gereklidir.
Değerlendirme:
· A=17-20
· B=14-16,9
· C=12-13,9
· D= 10-11,9
